In en rond de Makelaarsstraat in Gent: Geschiedenis

De geschiedenis van de Makelaarsstraat (Rue des Courtiers) kan in verschillende periodes worden onderverdeeld.

De periode voor 1823 – De Sassevaart

De geschiedenis van de straat hangt nauw samen met die van de Sassevaart. Op 26 mei 1547 leverde Karel V een vergunning af tot het graven van de Sassevaart waardoor Gent opnieuw een verbinding kreeg met de zee, zonder verdere omwegen via de Schelde en Antwerpen.

Het schilderij van Gustave Den Duyts uit de 2e helft van de 19e eeuw geeft je een zicht op de oevers van de Nieuwe Sassevaart vanop de Muide (ter hoogte van het tolhuis/ Terneuzenlaan) richting Gent. Op dit moment was de buurt rond de Makelaarsstraat nog onbebouwd en agrarisch gebied.

Op een oude kaart van 1840 en op de oude Ferrariskaart van de Muide kun je zien hoe de Sassevaart netjes de route volgde van de Meulestedesteenweg. De Meulestedesteenweg was toen de enige bebouwde weg tussen de Muidepoort en Meulestede.

Aan de hand van de bebouwing op de google kaart hiernaast kun je nog de vroegere ligging van de Sassevaart terugvinden. De Sassevaart kruiste de Loodsenstraat ter hoogte van de nummers 16/18. De huizenlijn ter hoogte van de vroegere Sassevaart vertoont op die hoogte nog altijd een verzakking.

De Suikerijsteeg en de Koffiesteeg waren korte waterstraatjes die vanuit de Meulestedesteenweg uitgaven op de Sassevaart.

De Sassevaart kruiste de huidige Makelaarsstraat ter hoogte van de nummers 10, 12, 14 en 16 om verder de weg van de Matrozenstraat te volgen. Bij diep graven in de tuinen ter hoogte van de nummers 10,12, 14 en 16, stuit men nog op zand die vermoedelijk aangevoerd werd om op die plaatsen de Sassevaart te dempen.

Op één enkele kaart uit 1865, ‘Nouveau Plan de la Ville de Gand’, een stadsplan gepubliceerd door Tessaro en C° kun je zien dat er nog een waterloop ter hoogte van Makelaarsstraat in de Oude Sassevaart uitmondde. Waarschijnlijk werd op deze waterloop de latere Makelaarsstraat aangelegd.

De periode na 1823 tot 1880 – De ontwikkeling van de Voorhaven

Wegens de sluiting van de Schelde was De Sassevaart door de jaren heen in onbruik geraakt en was deze gaan verzanden. Pas bij de hereniging van de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden in 1815 kon er weer gedacht worden aan een kanaal met uitweg naar het Noorden. In 1823 besliste Koning Willem I om de Sassevaart te verlengen naar Terneuzen. Het stuk van de Sassevaart ter hoogte van de Muide werd gedicht en werd een paar honderd meter naar het Westen verlegd, de Nieuwe Sassevaart. Later veranderde de naam in ‘het Kanaal Gent-Terneuzen’.

In 1872 werd de nieuwe spoorweglijn over het kanaal aangelegd en vanaf 1880 startte men met de bouw van het Tolhuisdok, het Houtdok en de Voorhaven. Hiernaast zie je de oorspronkelijke plannen voor de aanleg van deze dokken.

Je kunt duidelijk zien dat er nog geen straten waren aangelegd tussen de Meulestedesteenweg, de dokken en de spoorlijn. Op 5 September 1881 kwam Koning Albert het Houtdok inhuldigen. De Voorhaven werd voltooid in 1886.

De periode na 1880 – De familie Barrois – de aanleg van de Makelaarsstraat

Door de aanleg van de dokken werd de Voormuide voor het eerst gescheiden van de Achtermuide, verbonden door de Muidebrug. De echte ontwikkeling van de Achtermuide gebeurde pas tussen 1880 en 1890. Vanaf 1880 begon men met de aanleg van een aantal straten aan de Westkant van de Meulesteedsche Steenweg die vernoemd werden naar wereldhavens; de London-, de Bombay-, de Liverpool-, de Marseille-, de New York- en de Hamburgstraat.

In 1884 volgden aan de Oostkant de Pauw-, de Fazant-, de Haan- en de Patrijsstraat. In 1890 volgden dan aan de Westkant de Makelaars-, de Loodsen- en de Matrozenstraat.

In het archief van de Zwarte Doos – Stadsarchief Gent – Openbare Werken 1796 – 1913 kan men vinden:

Dossier van de aanleg van een weg tussen de Meulestedesteenweg en het kanaal Gent-Terneuzen ter hoogte van het station Gent Muide 1888-1891
Dossier van de aanleg van een straat tussen de Meulestedesteenweg en de Terneuzenlaan 1888-1888 (vermoedelijk de Loodsenstraat ?)
Dossier met onderzoek de commodo et incommodo van de opening van nieuwe straten tussen de Meulestedesteenweg en de Terneuzenlaan 1889-1890
Dossier van de uitvoering van wegenwerken op verzoek van Barrois bij aanleg van een nieuwe straat tussen de Meulestedesteenweg en de Terneuzenlaan 1890-1891 (vermoedelijk de Makelaarsstraat?)
Dossier inzake de aanvraag tot het openen van nieuwe straten tussen de Meulestedesteenweg en de Terneuzenlaan, door de broers De Graet, bankiers, 1870-1873.

De Makelaarsstraat was bedoeld als verbindingsweg tussen de Muidebrug en het ontworpen Muidestation aan de Ringspoorweg. Dit Muidestation is er echter nooit gekomen. De gronden ten Westen van de Meulestedesteenweg waren toen nog in eigendom van een Noord-Franse groot-industrieel Barrois. Bij het overlijden van hun vader kwamen de gronden in eigendom van 2 broers, Charles Barrois (1851 – 1939) en Jules Henri Barrois (1852 – 1943). Charles Barrois was een vooraanstaand Franse geoloog en paleontoloog en Jules Barrois was een vooraanstaand zoöloog, beiden verbonden aan de universiteit van Rijsel. (Wikipedia)

Vanaf 1892 is voor het eerst sprake van bouwgrond. Volgens de kadasterplannen van 1892-1902 staat perceel 3069i4 beschreven als bouwgrond, eigendom van Barrois, Karel Eugeen, Rijssel Frankrijk en Barrois, Jules Henri, Rijssel Frankrijk.

In 1902 verkopen de broers Barrois dit perceel 3069i4 aan De Rycke Leo, ondernemer te Gent. Het perceel 3069i4 werd later (in 1903) gesplitst in verschillende loten en bestaat nu uit de huizen Makelaarsstraat 16, 18 en 20. De Rycke Leo liet er zijn huis, magazijnen en werkplaats bouwen. In 1957 verkoopt De Rycke Leo de panden aan Geldhof Simonne (geboren 1913, weduwe van Meurisse Felix Johannes) handelaarster/naaister. In 1957 bouwt Geldhof Simonne de magazijnen om tot garages. In 1993 verkoopt Geldhof Simonne haar huis op de Makelaarsstraat 16 en gaat in een rusthuis wonen. In 2012 is Geldhof Simonne nog steeds in leven.

Aan de overkant van de straat, Makelaarsstraat 7 t.e.m. 13 bouwde de bekende Gentse architect en aannemer verschillende panden. Hiernaast ziet je een factuur van Pol. Hoste, “Architecture & Constructions, Menuiserie Mécanique Industrielle, Chassis-Porte-Ecaliers”. Op de inzet van de factuur kun je zien hoe de schrijnwerkerij van Pol. Hoste via een spoor verbonden was met het Tolhuisdok. Op die manier werd het onbewerkt hout de fabriek binnengebracht.

Het huis van de Makelaarsstraat 7 werd opgetrokken in 1893 (zie opschrift op de gevel).

Het huis van de Makelaarsstraat 11 werd opgetrokken in 1894 in opdracht van architect Mod. De Noyette (ontwerper). Het opschrift op de gevel luidt “Anno 1894” met initialen D P en P. Paneel en met opschrift “Vry Huys Vry Erve”.

Het huis van de Makelaarsstraat 15 werd samen met het huis van de Makelaarsstraat 13 opgetrokken door Pol. Hoste in 1896.

De Makelaarssraat 13 was oorspronkelijk de opslagplaats voor de bouwmaterialen van Pol. Hoste. Op de inzet van de factuur van Pol. Hoste zie je de doorgangpoort tussen de huidige Makelaarssraat 11 en 15.

In het archief van De Zwarte Doos – Stadsarchief Gent – Openbare Werken 1796 – 1913 vinden we :

Ingekomen stuk inzak de aanvraag van Alex. Meuleman, Makelaarsstraat 13 te Gent, om een doorgang te mogen maken tussen zijn eigendom Makelaarsstraat 7 en 13 en die van kinderen Hye, Terneuzenlaan 15, goedgekeurd met apostilles van de administratie 1917 1 stuk NB met briefhoofd Alex. Meuleman, entreprises générales, menuiserie mécanique.

Later werd de Makelaarsstraat 13 de weegschalenfabriek Soenens.

Foto via Marc Franck

Hieronder zie je 2 facturen van Pierre Reno, Rue des Courtiers 29, Chaussons (Sloefen). Vermoedelijk de eigenaar van de fabriek Pierre Reno, Anciens Etablissements Textiles die zich later in Mariakerke zou vestigen.